Εδώ και περισσότερο από δύο δεκαετίες, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια αθόρυβη αλλά επίμονη δημογραφική κρίση.
Από τις αρχές του 2000, οι θάνατοι στη χώρα μας είναι σταθερά περισσότεροι από τις γεννήσεις.
Το φυσικό ισοζύγιο —η διαφορά ανάμεσα σε γεννήσεις και θανάτους— βούλιαξε από τις -4.300 το 2011 στις -55.800 το 2024.
Το αποτέλεσμα; Ένας συνολικός πληθυσμός μικρότερος κατά περίπου 715.000 άτομα σε διάστημα μόλις 14 ετών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ.
Μέσα στο ίδιο χρονικό πλαίσιο, η Ελλάδα έγινε νέα πατρίδα για εκατοντάδες χιλιάδες αλλοδαπούς, πολλοί από τους οποίους δημιούργησαν οικογένειες εδώ.
Ακόμη κι αν μετά το 2010 ένα μέρος τους επέστρεψε στις χώρες καταγωγής τους, το 2024 όσοι δεν έχουν ελληνική υπηκοότητα αντιπροσωπεύουν το 7,1% του συνολικού πληθυσμού.
Τι αλλάζει η παρουσία τους στο δημογραφικό ισοζύγιο;
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν κάτι πολύ χαρακτηριστικό:
- Οι θάνατοι αλλοδαπών αποτελούν μόλις το 1,8% όλων των θανάτων στη χώρα.
- Αντίθετα, οι γεννήσεις από αλλοδαπές μητέρες φτάνουν το 15,2% των συνολικών γεννήσεων της περιόδου 2004-2024.
Η εξήγηση είναι μάλλον απλή: οι αλλοδαποί που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα είναι κατά κανόνα νεότεροι. Λιγότεροι ηλικιωμένοι σημαίνει και λιγότεροι θάνατοι.
Ταυτόχρονα, οι αλλοδαπές γυναίκες 20-44 ετών αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό στον αντίστοιχο γυναικείο πληθυσμό τους σε σχέση με τις Ελληνίδες — και γεννούν κατά μέσο όρο λίγο περισσότερα παιδιά.
Δύο πληθυσμοί, δύο εντελώς διαφορετικά ισοζύγια
Οι διαφορές αυτές αποτυπώνονται καθαρά στα φυσικά ισοζύγια των δύο ομάδων:
- Οι Έλληνες καταγράφουν διαρκώς αρνητικό ισοζύγιο: την περίοδο 2004-2024 σημειώθηκαν 724.000 περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις.
- Οι αλλοδαποί εμφανίζουν θετικό ισοζύγιο: +259.000, δηλαδή πολύ περισσότερες γεννήσεις από θανάτους.
Παρότι το θετικό ισοζύγιο των αλλοδαπών δεν μπορεί να αντισταθμίσει πλήρως την απώλεια του ελληνικού πληθυσμού, συμβάλλει σημαντικά: χάρη σε αυτό, η συνολική «ζημιά» του ισοζυγίου της χώρας περιορίζεται στις -465.000.
Τι θα συνέβαινε χωρίς την παρουσία τους;
- Οι υπολογισμοί είναι αποκαλυπτικοί:Η συρρίκνωση του πληθυσμού θα είχε αρχίσει νωρίτερα.
- Η γήρανση θα ήταν ακόμη πιο γρήγορη.
- Τα φυσικά ισοζύγια θα είχαν γίνει αρνητικά ήδη από τις αρχές του 2000.
- Και οι χαμηλοί δείκτες γονιμότητας —που κυμάνθηκαν από 1,31 παιδιά ανά γυναίκα (2004) έως 1,24 (2023)— θα ήταν σήμερα ακόμη χαμηλότεροι.
Με απλά λόγια, οι αλλοδαποί που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα έχουν λειτουργήσει ως «μαξιλάρι» απέναντι στη δημογραφική καθίζηση.
Δεν ανατρέπουν τη συνολική εικόνα, αλλά χωρίς αυτούς η δημογραφική πραγματικότητα της χώρας θα ήταν πολύ πιο δυσμενής — και η συζήτηση για το μέλλον της, ακόμη πιο πιεστική.
Με στοιχεία από το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών
